Het keurslijf van keuzes

Soms zijn we zo bezig met de validatie en mening van anderen dat we totaal vergeten om naar onszelf te luisteren wanneer het aankomt op keuzes maken. En dat is zo jammer, want je weet deep down vaak heel goed waar je behoefte aan hebt en die behoefte verandert constant. Waarom vertikken we dit dan en vragen we constant om de goedkeuring van een ander voor grote en kleine beslissingen? En waarom staan we als kind nog zo vrij en onbevangen in het leven en leren we daarna vooral te denken in kaders van beperkingen?  

Heeft het allemaal te maken met het evolutionaire voordeel om niet buiten de groep te vallen als we keuzes maken die door iedereen gevalideerd worden? En is dat de reden waarom we snakken naar een schouderklopje? Of komt het doordat we niet vertrouwen op onze eigen inschatting omdat we niet weten of we keuzes moeten maken met onze ratio of met ons gevoel?

Wat ik wel weet is dat we vaak van jongs af aan hebben geleerd dat keuzes zwaar wegen en onomkeerbaar zijn. En zo zag ik het zelf ook voor lange tijd, tot ik erachter kwam dat het maken van keuzes helemaal niet zo zwart-wit is!

Schoolmelk & profielkeuze

Misschien herinner je je het fenomeen ‘schoolmelk’ nog? Dat waren die pakjes fristi, melk of chocomelk die je tijdens de lunch op de basisschool kreeg. Aan het begin van het jaar (als het al niet gekozen werd door je ouders) moest je als 8-jarige een beslissing nemen die gevolgen had voor de rest van het jaar, dag in dag uit. Al kwam de chocomelk je neus uit, naar fristi werd niet meer gewisseld. Want eenmaal de keuze maken, was bij de keuze blijven. Ik vond dat zo stom! Want in de zomer had ik zin in fristi, en in de winter in chocomelk. Ik kon niet anders dan concluderen dat volwassenen nu eenmaal weinig van de wereld begrepen, al moest ik me als kind helaas wel schikken naar hun regels. 

Het schoolmelkvoorbeeld is natuurlijk nog maar peanuts vergeleken bij de keuzes die je moet maken als (jong)-volwassene. Een van de ‘echt moeilijke keuzes’ die mij nog bijstaan van mijn tienerjaren, was het moment dat ik als 14-jarige mijn profielkeuze moest maken op de middelbare school.

Ik herinner me nog de eerste dag van het derde jaar. We zaten met alle derdejaars in de aula en de rector begon zoals gewoonlijk met zijn openingspraatje van het jaar. Het eerste wat hij zei is dat dit ‘misschien wel het belangrijkste jaar’ uit onze middelbareschooltijd was omdat wij moesten kiezen uit vier profielen met specifieke vakken. Dit zou een zeer grote invloed hebben op onze baan als volwassene en daarmee op ‘de rest van je leven’. Het werd me algauw duidelijk dat deze keuze (die ik totaal niet kon overzien) zeer bepalend was voor mijn toekomst. 

Toen ik me dat realiseerde, voelde ik me draaierig en werd het even zwart voor mijn ogen. Ik was namelijk zo’n leerling die veel verschillende dingen leuk vond maar nergens duidelijk heel goed of slecht in was. Hoe moest ik in vredesnaam een keuze maken voor de rest van mijn leven als ik nog niet eens voor ogen had wat ik leuk vond of waar mijn talent lag? Verkeerd kiezen betekende misschien wel dat het nooit wat met me zou worden. Ik snapte er niks van dat zo’n keuze werd gepresenteerd als een vaststaand feit want zaken als ‘een studie’ en ‘een baan’ waren toch nog heel ver weg? En ik kon toch eigenlijk alles worden wat ik wilde? Of niet, en had ik het bij het verkeerde eind? Ik concludeerde daarop dat ik het wel fout zou hebben, want de rector was een volwassene en die zou het wel beter weten.

Waar ik als kind (en in zekere mate) als puber dus vooral in mogelijkheden dacht, kwamen daar steeds meer restricties op doordat volwassenen mij leerden dat de wereld niet zo werkte. 

Slapeloze nachten

Zo ging de keuze om te ondernemen, ruim twee jaar geleden ook niet bepaald zonder slag of stoot. Ik was vooraf zo ontzettend bang om deze keuze te maken dat ik er slapeloze nachten van had. Ik zocht constant naar goedkeuring bij anderen en wilde zeker weten dat ik de juiste keuze maakte.

Wat leverde mij dat op?

Niks, behalve een hoop gezeur voor mijn omgeving en geanticipeerde angst om te falen. Het voelde als een keuze waar mijn leven van afhing. Iets wat definitief was, zwart-wit en onomkeerbaar. En ik schoot er ook weinig mee op. Niemand kon mij namelijk vertellen wat een goede keuze was, want dat kon niemand weten. En diep in mijn hart wist ik best wat ik wilde, alleen moest ik per se van anderen horen, dat ik dit plan moest doorzetten.  

Een verhelderende conclusie

Maar, op een gegeven ogenblik na een goed gesprek met een coach kwam ik tot een verhelderende conclusie. Er waren twee mogelijke rampscenario’s.

Doemscenario 1: ik ga niet voor mijn droom om te gaan ondernemen, zal nooit de vrijheid ervaren die dit met zich meebrengt. Daar zal ik misschien wel altijd spijt van houden en eindigen  als een ontevreden persoon die nooit echt heeft durven leven. 

Doemscenario 2: ik ga voor mijn droom om te ondernemen en dit mislukt faliekant. Dat kost me dan tijd en geld en dan moet ik toch weer in loondienst. Ik krijg een hoop zie-je-wel-gesprekken met mensen die er in de eerste instantie ook al geen vertrouwen in hadden en mijn omgeving zal me zien als failure.  

Door deze twee scenario’s hardop te uit te spreken werd de keuze voor mij opeens makkelijk. Ik koos namelijk met de volle honderd procent voor rampsenario twee. 

Waarom? 

Omdat je toch niet kan beïnvloeden wat anderen over je denken en omdat hier aandacht aan besteden ontzettend zonde is. En omdat zekerheid niet bestaat. Ook niet als je het andere scenario kiest. Je kan altijd je baan kwijtraken, een burn-out of bore-out krijgen omdat je ongelukkig bent op je werk en zo zijn er nog meer andere nare onverwachte dingen die er kunnen gebeuren. Want begrijp me goed, ik realiseer me heus dat dit soort dilemma’s en problemen een totaal voorrecht zijn, die alleen gelden voor mensen die de mogelijkheid hebben om keuzes te maken. En dat omstandigheden met een vingerknip kunnen veranderen. Maar juist des te meer: waarom dan niet kiezen voor iets wat je gelukkiger maakt, als onzekerheid en verandering onze enige constante is? 

Durf te kiezen

En wat als je de verkeerde keuze maakt? Is dat dan het einde van de wereld? Welnee zeg! Ik denk dat het ook wel goed is om soms een ‘verkeerde’ keuze te maken. Want alleen door verschillende dingen te proberen, leer je wat je wel en niet wilt, wat je leuk vindt en waar je goed in bent. Daarnaast leer je op die manier ook dat het ok is om niet meteen een goede keuze te maken. Dat dingen vaak weer goed komen, dat je van gedachten kan veranderen en dat er dan weer een nieuw pad is dat je kunt bewandelen. En dat maakt je als mens mentaal veerkrachtiger. Daarom denk ik juist dat lef tonen, knopen doorhakken en durven kiezen goed is, ook al is het spannend. Voor mij zit ‘leven’ namelijk in het doen en niet in het stilzitten.  

Daarom probeer ik mezelf op dat vlak scherp te houden. Bijvoorbeeld door een half uur per week te gaan zitten zonder laptop, scherm, pen of papier. Vervolgens ga ik (in plaats van anderen) mijzelf om advies vragen.

Welke keuze wil ik maken in mijn bedrijf en waarom? Ik probeer voor mezelf te bedenken waarom ik die keuze wil maken en wat mijn drijfveren zijn. En nog belangrijker: doe ik dat voor mezelf of omdat anderen iets van mij verwachten? En dat is ook precies waarop ik andere ondernemers bevraag, wanneer zij bijvoorbeeld niet helder hebben wat hun aanbod is, of wat ze willen uitdragen. Want ook als die keuze verandert is dat helemaal niet erg! Dan kun je gewoon weer bijsturen en een andere koers gaan varen. 

En verdwaal je een beetje? Dat is niet erg. Als je blijft doorvaren zie je vanzelf weer land.